Na jaren van berichtgeving over slechte arbeidsomstandigheden begint de champignonsector in de jaren na 2010 weer uit het dal te krabbelen. Kwekers maken een beweging richting een eerlijke prijs voor champignons met behulp van een zelf opgericht keurmerk voor eerlijke betaling en goede huisvesting van buitenlandse plukkers. Tot supermarkt Jumbo hier abrupt een einde aan maakt. De keten verlaagt “voor altijd” de prijs van champignons en zet een trend waar andere supermarkten in volgen.
Dit is de derde aflevering van mijn zoektocht. Naar het overzicht.
In het kort
Door het ontbreken van een cao ontstaat er in 2005 een vacuüm in de champignonsector. Een aantal bedrijven misbruikt dit vacuüm: volgens Ko Hooijmans, voorzitter van de vakgroep paddenstoelen, zijn mensen “onder erbarmelijke omstandigheden” aan het werk. In 2011 lanceert de sector daarom op eigen initiatief het Fair Produce-keurmerk. Binnen korte tijd is 90 procent van de sector gecertificeerd naar strikte eisen voor eerlijke betaling en goede huisvesting van buitenlandse plukkers. Betere tijden lijken aangebroken. Tot supermarkt Jumbo van champignons een stuntartikel maakt en andere supermarkten volgen.
Samen met Ko Hooijmans, voorzitter van de vakgroep paddenstoelen bij LTO Nederland, blik ik terug op de jaren die achter de sector liggen. Al in 2005 kon Hooijmans organisatie geen overeenstemming meer met de vakbonden bereiken over een cao. De sector moest verder zonder cao. Hooijmans: “Omdat bedrijven zo slecht verdienden zouden er veel failliet gegaan zijn als we de eisen van de vakbonden hadden ingewilligd. Door het ontbreken van een cao echter ontstond er een vacuüm dat een aantal bedrijven is gaan misbruiken. Mensen waren onder erbarmelijke omstandigheden aan het werk.”
Tekst loopt door onder foto
Sector-brede inspanningen resulteerden in 2011 in de lancering van een nieuw keurmerk genaamd Fair Produce, vertelt Ko Hooijmans. “Binnen een paar jaar was 90 procent van de sector gecertificeerd naar de strikte eisen van dit keurmerk voor eerlijke betaling en goede huisvesting van buitenlandse plukkers.”
Echter: het kostenplaatje dat Fair Produce met zich meebrengt is voor de meerderheid van de kwekers die wél naar de wet handelt een blok aan het been. Kwekers betalen voor de controles die het keurmerk uitvoert, maar kunnen deze kosten niet verhalen op hun klanten, de supermarkten.
op zoek naar de makers
Laat je je e-mailadres achter? Dan houd ik je op de hoogte van mijn zoektocht.
Supermarkten: “we doen niet mee”
Ko Hooijmans: “We hebben supermarkten om toestemming gevraagd om het Fair Produce-logo op onze doosjes te plakken. Behalve Lidl wilde geen enkele andere supermarkt meedoen. Uit ‘concurrentieoverwegingen’, zeiden ze. Ondertussen kopen diezelfde ketens actief Fair Produce-champignons in. Ze willen wél de kwaliteit en garanties die bij Fair Produce horen, maar weigeren het keurmerk aan hun klanten te laten zien.”
Wanneer gevraagd om een reactie reageert Albert Heijn op Twitter dat “alle Albert Heijn huismerk champignons en paddenstoelen voldoen aan de eisen van het Fair Produce keurmerk. Albert Heijn heeft er alleen voor gekozen om het Fair Produce logo niet op de verpakking te zetten omdat wij vinden dat dit geen toegevoegde waarde heeft voor onze klanten. (…) We gaan binnenkort samen met de stichting Fair Produce kijken hoe wij onze klanten het beste kunnen informeren over de certificering van champignons en paddenstoelen.”
Tekst loopt door onder afbeelding
Jumbo blokkeert prijsstijging
Terug naar de kweker uit de vorige aflevering die zijn naam niet wilde noemen. In de kantine van zijn kwekerij is mijn thee inmiddels koud maar luister ik met steeds meer aandacht naar mijn gesprekspartner. “In Gelderland was ik de eerste kweker die meedeed aan Fair Produce. Ik heb er de krant nog mee gehaald. Hoe belachelijk ook. Burgermeester, wethouders, de pers, alles erbij. Alleen omdat ik mensen op een fatsoenlijke manier betaalde.”
Kweker: “Ik heb er de krant nog mee gehaald. Alleen omdat ik mensen op een fatsoenlijke manier betaalde.”
“Maar toen werd de sector geraakt als door een bliksemschicht bij heldere hemel. Uit het niets kondigde supermarkt Jumbo de prijs van champignons aan te verlagen. Niet voor even, maar voor altijd. Onze champignons verwerden tot een stuntartikel. En het probleem is dat supermarkten naar elkaar kijken. Als één de prijs verlaagt volgt de rest. Zo blokkeerde Jumbo in één klap de prijsstijging die eraan zat te komen als gevolg van onze inspanningen voor Fair Produce, een beweging richting een gezonde prijs voor kwekers.”
Jumbo geeft niet thuis
Als ik navraag doe bij Jumbo stuit ik op een dichte deur. Ik vraag naar de verkoopprijzen van champignons in 2013, 2014 en 2015. “Helaas kunnen we deze informatie niet verstrekken. Het enige dat ik kan delen is dat de prijzen voor champignons altijd conform onze laagste prijs garantie zijn”, schrijft een communicatiemedewerker. Een interview over het inkoopbeleid van Jumbo zit er ook niet in.
Ook vraag ik naar het verband tussen verkoopprijzen en inkoopprijzen. “Bij Jumbo staat de verkoopprijs los van de inkoopprijs”, is daarop de reactie. Ik schrijf terug dat kwekers aangeven aan 250 gram champignons à €0,79 zo’n €0,35 over te houden, €0,40 nodig hebben om te blijven bestaan en eigenlijk €0,50 om duurzaam te kunnen ondernemen. En vraag wat Jumbo haar kwekers betaalt. Waarop ik dit antwoord krijg: “We doen geen uitspraken over de inkoopprijs in verband met concurrentiegevoeligheid.”
Ik laat het er niet bij zitten en zoek verder. In regioblad De Schakel tref ik een advertentie aan waarin Jumbo op 23 januari 2014 250 gram champignons aanbiedt voor €0,75. Een artikel in het Financieele Dagblad van 11 februari 2014 bevestigt dat dit een daling is ten opzichte van de €0,99 die dezelfde hoeveelheid champignons eerder kostte. “Jumbo biedt champignons de laatste weken aan voor €0,75 per bakje van 250 gram. Niet tijdelijk, maar altijd. Dat is de zogeheten allerlaagsteprijsgarantie, net zoals bananen altijd €0,99 per kilo kosten of vruchtenhagel van De Ruijter €0,83.”
Waardeer je mijn werk?
Doe dan een duit in het zakje van de maker ervan…
…of deel mijn zoektocht:
In de volgende aflevering:
“In Polen liggen de lonen simpelweg lager”
Nederlandse champignonkwekers voelen zich bedreigd door hun Poolse collega’s. Die bedreiging is voor een belangrijk gedeelte gestoeld op goedkope arbeidskrachten die Poolse kwekers zouden inhuren uit Oekraïne. Ik bezoek een aantal kwekerijen in het gebied tussen Warschau en Wit-Rusland om uit te zoeken in hoeverre Oekraïense plukkers een concurrentievoordeel creëren voor hun bazen.