Wanneer ik me verdiep in de Nederlandse champignonsector ontdek ik dat kwekers zich bedreigd voelen door hun Poolse collega’s. Die bedreiging is voor een belangrijk gedeelte gestoeld op goedkope arbeidskrachten die Poolse kwekers zouden inhuren uit Oekraïne. Klopt dit? Ik bezoek een aantal champignonkwekerijen in het gebied tussen Warschau en Wit-Rusland om uit te zoeken of Oekraïense plukkers een concurrentievoordeel creëren voor hun Poolse bazen.
Dit is de vierde aflevering van mijn zoektocht. Naar het overzicht.
In het kort
Productiegroepmanagers Damian Stasiuk en Łukas Kiwala bevestigen het beeld dat ik in Nederland geschetst kreeg: Poolse champignonkwekers hebben een concurrentievoordeel door goedkope arbeid uit Oekraïne. Bij een champignonkwekerij die ik bezoek is zo’n 60 procent van de werkzame vrouwen afkomstig uit Oekraïne, 40 procent is Pools. Poolse plukkers verdienen tot €10 per uur in Duitsland, Nederland en het Verenigd Koninkrijk; Oekraïense plukkers 10 à 12 Złoty (€2,37 à 2,84) per uur in Polen.
Mijn eerste ontdekking als ik me onderdompel in de wereld van champignons afkomstig uit Polen: Poolse kwekers organiseren zich anders dan Nederlandse doen, namelijk in ‘productiegroepen’. Een productiegroep bestaat uit zo’n 10 tot 30 champignonkwekerijen, die samen eigenaar zijn van een verpakkings-, koelings- en distributiecentrum. Een aantal vrachtwagens, ook in eigendom van de groep, belevert supermarkten in Polen en daarbuiten. Polen telt 23 productiegroepen.
Tekst loopt door onder foto’s
Muf en vochtig
Damian Stasiuk, een goedgemutste veertiger – naar z’n leeftijd heb ik niet gevraagd, maar dat schat ik zo – die naast zijn eigen taal prima over het Engels en Russisch beschikt, is Managing Director van champignonproductiegroep Spółdzielnia Pieczarka Siedlecka in Suchożebry. Een dorp zo’n anderhalf uur rijden ten oosten van Warschau, dichtbij de grens met Wit-Rusland. Hier op de kaart:
Na een gesprek op het kantoor van de productiegroep en een rondleiding op die locatie, neemt Damian me mee naar één van de kwekerijen die de groep belevert. Zo modern als het gebouw van de productiegroep is, zo vervallen oogt deze champignonkwekerij. Hoewel het gebouw al veertig jaar meegaat is de meeste techniek van een recenter bouwjaar. Binnen oogsten, in weinig verlichte en van verse lucht afgesloten ruimten, vrouwen champignons. Het ruikt er muf en is er vochtig. Hieronder een impressie van mijn bezoek:
Tekst loopt door onder video
Damian Stasiuk: “Mijn leveranciers werven actief in Oekraïne vanwege het tekort aan arbeidskrachten in Polen. Poolse werknemers zijn moeilijk te vinden. Zij zijn doorgaans verhuisd en werken in Duitsland, Nederland en het Verenigd Koninkrijk.”
De kweker die we bezoeken, die zelf geen Engels spreekt, bevestigt Damians uitspraak. “Zo’n 60 procent van de vrouwen die hier werken komt uit Oekraïne, 40 procent is Pools”, zegt hij.
op zoek naar de makers
Laat je je e-mailadres achter? Dan houd ik je op de hoogte van mijn zoektocht.
Groot en modern
Dan een heel andere kant van dezelfde sector. Łukas Kiwala, Managing Director van productiegroep Spółdzielnia Producentów Grzybów Jadalnych én eigenaar van één van de champignonkwekerijen die levert aan de groep, leidt me rond op zijn bedrijf. Łukas is midden dertig, vlot gekleed, expressief. Niet iemand die ik zou verwachten in de rol van Managing Director van een productiegroep.
Tekst loopt door onder foto
In tegenstelling tot de schimmige kwekerij die ik met Damian aandeed bevind ik me nu in de goed verlichte hal van de grootste champignonkwekerij die ik tot nu toe – in Polen en in Nederland – bezocht. Gloednieuw en veel moderner dan de kwekerijen die ik in Nederland zag. Waar ongeveer de helft van de champignons van Damians productiegroep voor klanten buiten Polen zijn bestemd, exporteert de groep van Łukas nauwelijks. “Een enkele keer rijden we naar Frankrijk”, vertelt hij tijdens de rondleiding.
Tekst loopt door onder foto’s
Wanneer ik in de lift klim waarmee arbeidskrachten champignons snijden valt deze even naar beneden. Ik overleef het gelukkig 😉 Je ziet het hieronder:
Tekst loopt door onder video
Opnieuw zie ik een ploeg die voornamelijk uit vrouwen bestaat. Het heeft te maken met de aard van het werk, vertelt Łukas. “Champignons zijn kwetsbare groenten die met de hand geoogst moeten worden. Dit heet snijden. Omdat vrouwen gevoeligere handen hebben dan mannen zijn ze beter geschikt voor het snijden van champignons.”
Arbeid uit Oekraïne
Net als Damian heeft ook Łukas moeite om arbeidskrachten te vinden en bevestigt hij dat veel pluksters in de Poolse champignonteelt uit Oekraïne komen. “Champignons snijden is duurder dan het twee à drie jaar geleden was. Het leven is duurder geworden en mensen willen beter verdienen. Veel Polen verdienen tot wel €10 per uur in Duitsland, Nederland en het Verenigd Koninkrijk. Hier verdienen plukkers 10 à 12 Złoty (€2,37 à €2,84) per uur.”
Damian Stasiuk: “Nog maar een paar jaar geleden was Nederland de grootste champignonproducent van Europa. Maar de kosten voor het snijden van champignons liggen lager in Polen dan in West-Europese landen. De lonen liggen hier simpelweg lager.”
Damian Stasiuk: “De lonen liggen hier simpelweg lager”
Waardeer je mijn werk?
Doe dan een duit in het zakje van de maker ervan…
…of deel mijn zoektocht:
In de volgende aflevering:
“Niet de Europese subsidies maar onze ondernemersmentaliteit maakt ons succesvol”
Hoe heeft de Poolse champignonsector in zo’n korte tijd zo groot kunnen groeien? En welke rol spelen Europese subsidies en de inleen van Oekraïense arbeidskrachten daarbij? Die vragen stel ik aan topambtenaar Marian Borek op het Poolse ministerie van landbouw.