Op het Poolse ministerie van Landbouw stelde ik de vraag hoeveel Europese subsidie de Poolse champignonsector ontving, maar ving bot. Daarom keer ik terug naar productiegroepmanagers Damian Stasiuk en Łukas Kiwala om hen het hemd van het lijf te vragen over de subsidies waar zij aanspraak op maakten. Onderwijl laat een medewerker op het ministerie mij toch nog het exacte bedrag weten dat de sector aan subsidie uitgekeerd kreeg.
Dit is de zesde aflevering van mijn zoektocht. Naar het overzicht.
In het kort
In de periode 2007-2013 kregen Poolse champignonproductiegroepen van de bouw van een koelings- en distributiecentrum en de aanschaf van verpakkingsmachines en vrachtwagens 75 procent vergoed van de Europese Unie. De resterende 25 procent leenden zij van de bank. Het Poolse ministerie van landbouw raamt het totaalbedrag dat is uitgekeerd aan Poolse bedrijven die champignons verwerken op €8.207.422,16. Van deze som is 75 procent Europees geld.
In mijn eerdere ontmoeting met productiegroepmanagers Damian Stasiuk en Łukas Kiwala ontdekte ik dat Poolse kwekers samenwerken in productiegroepen. “Een individuele kweker is niet bij machte is om een supermarktketen te beleveren”, zegt Damian Stasiuk, Managing Director van champignonproductiegroep Spółdzielnia Pieczarka Siedlecka in Suchożebry, Oost-Polen. “Supermarkten verwachten stabiliteit en grote volumes. Alleen als productiegroep kunnen we dat bieden.”
Als ik doorvraag over de subsidies die de productiegroep naar alle waarschijnlijkheid heeft ontvangen, bemerk ik enige spanning bij Damian. Toch weerhoudt die hem niet om mijn vragen te beantwoorden. “De Europese Unie vergoedde 75 procent van de bouw van ons verpakkings-, koelings- en distributiecentrum en de aanschaf van machines en vrachtwagens”, zegt hij.
Tekst loopt door onder foto
Damian: “De resterende 25 procent leenden we van de bank. Overigens is de verkoop van onze champignons nooit direct gesubsidieerd. Ook werden er voorwaarden gesteld aan het geld dat we kregen. Om te voorkomen dat gesubsidieerde vrachtwagens zouden worden doorverkocht moesten deze vrachtwagens minimaal vijf jaar worden gebruikt. Voor vastgoed gold een minimum van tien jaar.”
op zoek naar de makers
Laat je je e-mailadres achter? Dan houd ik je op de hoogte van mijn zoektocht.
Łukas vertelt onomwonden zijn verhaal
Damian vertelt dat Spółdzielnia Pieczarka Siedlecka de helft van haar champignons verkoopt in Polen en de andere helft in alle andere Europese landen behalve Nederland, Spanje en Duitsland. “Deze landen kweken zelf champignons”, licht hij toe. Ik realiseer me dat Nederlandse kwekers niet zozeer binnen Nederland concurreren met Poolse kwekers, maar vooral erbuiten, op de Europese markt.
Ook Łukas Kiwala, Managing Director van productiegroep Spółdzielnia Producentów Grzybów Jadalnych (SPGJ), vraag ik naar ontvangen subsidies. Waar ik bij Damian enige spanning merkte is daar bij Łukas totaal geen sprake van. Hij vertelt onomwonden zijn verhaal.
Waar ik bij Damian enige spanning merkte is daar bij Łukas totaal geen sprake van. Hij vertelt onomwonden zijn verhaal.
Łukas: “Twee van onze drie magazijnen zijn gebouwd met hulp van Europees geld. 75 procent werd vergoed door de EU, de resterende 25 procent hebben we als deelnemende kwekers geleend van de bank. Tussen 2007 en 2012 hebben we 2,5 miljoen złoty (zo’n €600.000) geïnvesteerd in de bouw van twee magazijnen en de aankoop van vrachtwagens, een verpakkingslijn en andere machines.” SPGJ verkoopt 95 procent van haar champignons in Polen, niet meer dan 5 procent van de productie verlaat het land.
Tekst loopt door onder foto
Łukas herinnert zich dat er aan de subsidies geen bovengrens zat. “Als jij geloofde dat je genoeg omzet zou kunnen draaien om de kosten van een groot distributiecentrum te dekken, kon je zo groot bouwen als je maar wilde.”
Dan ontvang ik een e-mail met het exacte bedrag dat de Poolse champignonsector tussen 2007 en 2013 aan subsidies ontving.
Hoewel ik de hoop erop had laten varen, krijg ik toch nog bericht van het Poolse ministerie van landbouw. De communicatieafdeling laat mij het bedrag weten dat de Poolse champignonsector tussen 2007 en 2013 ontving aan Europese subsidies:
“[…] uit de begroting van het Europees Rural Development Programme 2007-2013 betaalde het [Pools] Agentschap voor Herstructurering en Modernisering van de Landbouw 33.792.782,94 złoty (€8.207.422,16) uit aan bedrijven die champignons verwerken. Hiervan werd 75 procent, namelijk 25.344.587,18 złoty (€6.155.566,61), vergoed uit het Europees Agrarisch Fonds voor Rurale Ontwikkeling (EAFRD).”
Met naar schatting 29 champignonproductiegroepen in de periode 2007-2013 komt het gemiddelde bedrag dat een productiegroep gedurende die periode ontving uit een combinatie van Europese en Poolse fondsen, neer op ongeveer €283.000. Het zou SPGJ met een ontvangen bedrag van €450.000 – 75 procent van €600.000 – een bovengemiddeld grote ontvanger maken. Dat komt overeenkomt met het beeld dat ik krijg van SPGJ.
Volgens de voorzitter van de Poolse vereniging voor champignonkwekers Krystian Szudyga, die je in de volgende aflevering ontmoet, waren er 23 geregistreerde champignonproductiegroepen in Polen in 2017. In een artikel dat waarschijnlijk in 2014 werd gepubliceerd lees ik dat Polen er 26 telde. Ik weet niet exact hoeveel Poolse productiegroepen er waren in de periode 2007-2013, maar ik schat het aantal voor de veiligheid in op 29.
Tekst loopt door onder foto
Slapend rijk worden?
Ondanks de subsidies is het niet zo dat Poolse champignonkwekers slapend rijk worden. Damian Stasiuk: “Hier in de buurt zijn er zes productiegroepen en recentelijk zijn er twee failliet gegaan. Wanneer dit gebeurt – en het is niet ondenkbaar dat het gebeurt – moet een productiegroep de subsidies terugbetalen. Wat ik ermee wil zeggen is dit: je moet uitstekend draaien om de subsidies niet terug te hoeven betalen. Onze verpakkingslijn draait nu 14 uur per dag, 5 dagen per week. Maar het is niet genoeg. Binnenkort plaatsen we een tweede lijn zodat we meer kunnen verkopen en rendabel kunnen worden.”
Ik sluit af in de bedrijfskantine van Łukas Kiwala. “Zonder Europese subsidies had Polen niet de grootste champignonproducent van Europa kunnen worden. Tegelijkertijd is de binnenlandse vraag naar champignons de afgelopen jaren verdubbeld in Polen. Ook zonder subsidies zouden we zijn gegroeid, alleen niet zo hard als nu.”
Waardeer je mijn werk?
Doe dan een duit in het zakje van de maker ervan…
…of deel mijn zoektocht:
In de volgende aflevering:
“Champignonkwekerijen door heel Europa zijn werkkampen en hun eigenaren gevangene nummer één”
Krystian Szudyga, voorzitter van de Poolse vereniging voor champignonkwekers, vindt het simplistisch om te denken dat Poolse kwekers Nederlandse collega’s de afgrond in joegen met behulp van Europese subsidies en goedkope Oekraïense arbeid. Hij stelt dat door heel Europa champignonkwekerijen werkkampen zijn en hun eigenaren de voornaamste gevangenen, omdat ze zo weinig verdienen. Het échte probleem, zegt Krystian, ligt bij de handelaren en supermarkten. Zij verkopen champignons voor minstens twee keer zoveel als ze ze inkopen. Ik luister geboeid maar kan een vreemd lachje bij de dingen die Krystian vertelt, niet negeren.