Bij mij in de supermarkt – ik winkel bij Plus – kost een bakje met 250 gram gewone champignons €0,79, terwijl dezelfde hoeveelheid biologische champignons meer dan twee keer zo duur is: €1,79. Een opslag van 30 of 40 procent had ik redelijk gevonden. Maar meer dan het dubbele? Hoe kan het dat biologische champignons zo extreem veel duurder zijn dan gewone?
Dit is de eerste aflevering van mijn zoektocht. Naar het overzicht.
Op de foto: biologische champignons in wording.
In het kort
Biologische producten worden ieder stapje in de keten een beetje duurder dan hun gangbare tegenhangers. Dit komt omdat ieder aspect van een eindproduct, van grondstof tot verpakking, biologisch gecertificeerd moet zijn. Alles bij elkaar opgeteld kan dat aan het eind van de rit een behoorlijk verschil maken in de prijs die je als consument betaalt.
Biologisch & prijs
Update: Bionext, de belangenbehartiger voor de biologische sector, publiceerde een ‘greenpaper’ over biologische voeding en prijs waarin de meerprijs van biologische producten wordt uitgelegd. De greenpaper is hier te downloaden.
Waarom is biologisch duurder? Om die vraag te beantwoorden kom ik al snel uit bij Bionext, de belangenbehartiger voor de biologische sector die biologische boeren, handelaren, verwerkingsbedrijven en winkels promoot. “Biologische landbouw gaat uit van werken mét de natuur”, zegt Joyce van den Bos over de kosten van biologische producten. “En in die filosofie is geen ruimte voor bijvoorbeeld kunstmest of chemisch-synthetische bestrijdingsmiddelen.”
Aan ieder stapje hangt een prijskaartje
Champignons kweken gebeurt op zogenaamde bedden: grote, langwerpige bakken die in afgesloten ruimten staan. Een kweker kan het klimaat van zo’n ruimte volledig controleren en optimaliseren voor de kweek. In de bakken gaat mest en daarop groeien de schimmels, de champignons. Biologische kwekers kopen hun mest van biologische boeren en betalen daarvoor. Aan gangbare mest is een overschot, waardoor gangbare kwekers hun mest veel goedkoper inkopen of zelfs gratis kunnen afhalen bij andere boeren.
Binnen de biologische champignonteelt moet ieder stapje in de keten biologisch gecertificeerd zijn, van grondstof tot verpakking. En aan ieder stapje hangt een prijskaartje.
Maar waarom is het gebruik van kunstmest zo’n groot probleem dat ik meer zou betalen voor biologische champignons? “Kunstmest put het bodemleven uit”, stelt Joyce. “In een gezonde bodem leven ontzettend veel bacteriën, schimmels, wormen en allerlei andere bodemdiertjes. Het gebruik van natuurlijke mest voedt dit bodemleven. En het bodemleven zorgt weer voor een goede structuur, watervasthoudend vermogen en voedingsstoffen. Dit is belangrijk zodat planten in tijden van droogte ook voldoende nutriënten binnen krijgen.”
Kunstmest & bestrijdingsmiddelen
“Ook is het zo dat bij de productie van kunstmest enorme hoeveelheden CO2 vrijkomt”, zegt Joyce. “Wanneer boeren geen kunstmest gebruiken voorkomt dat uitstoot, wat direct voordeel oplevert voor het klimaat.”
In 2018 stond de grootste kunstmestfabriek van West-Europa, het Noorse Yara gevestigd in Sluiskil in Zeeuws-Vlaanderen, op nummer 7 van de lijst van bedrijven die in Nederland de meeste CO2 uitstoten.
In 2018 stond de grootste kunstmestfabriek van West-Europa, het Noorse bedrijf Yara dat is gevestigd in Sluiskil in Zeeuws-Vlaanderen, op nummer 7 van de lijst van bedrijven die in Nederland de meeste CO2 uitstoten. Het bedrijf was in dat jaar goed voor 3,8 megaton CO2-uitstoot. In hetzelfde jaar stootte heel Nederland 189,5 megaton CO2-equivalenten uit, waarmee het bedrijf verantwoordelijk was voor 2 procent van de totale CO2-uitstoot van Nederland. De chemische industrie, waartoe Yara wordt gerekend, stond in 2017 op nummer 4 van sectoren die in Nederland de meeste CO2 produceerden. Naast Yara in Sluiskil staan er in Nederland nog drie kunstmestfabrieken. Daaronder OCI Nitrogen, onderdeel van Chemelot. Chemelot stond op nummer 4 van de lijst van bedrijven die in 2018 de meeste CO2 uitstootten.
Yara stelt dat enkel 2,3 megaton van de 3,8 megaton CO2 die het bedrijf uitstoot, aan het concern zelf kan worden toegerekend. “De overige 1,5 megaton komt elders vrij.” Ook is het bedrijf al langer in touw om te verduurzamen: ten opzichte van het 1990-niveau had de fabriek al 55 procent van haar emissies gereduceerd in 2019. Momenteel ligt er een plan om een deel van het productieproces aan te drijven met groene stroom. Als dit slaagt, denkt het bedrijf 0,1 van de 3,4 megaton CO2 die het in 2019 uitstootte, te kunnen besparen.
Een andere reden dat biologische champignons meer kosten dan gewone heeft te maken met de manier waarop biologische boeren plantenziekten en -plagen bestrijden. Iedere boer, zij het gangbaar of biologisch, heeft te maken met organismen die zijn of haar oogst aantasten: ziekten, insecten en onkruiden. Waar gangbare boeren chemisch-synthetische onkruidbestrijdingsmiddelen inzetten om die plagen in te perken, doen biologische boeren dat niet. Biologische boeren halen onkruid mechanisch of met de hand weg. Dit is erg arbeidsintensief en dus duurder. Maar hierdoor kunnen resten van chemisch-synthetische middelen ook niet op de gewassen achterblijven.
op zoek naar de makers
Laat je je e-mailadres achter? Dan houd ik je op de hoogte van mijn zoektocht.
Doodstomen
In de champignonteelt speelt dit ook een rol. Een kweker die niet bij naam genoemd wil worden stoomt na iedere teelt zijn cellen ‘dood’. Hete stoom, die veel energie en dus geld kost om te produceren, doodt bacteriën en andere organismen. Het is een natuurlijke manier van gewasbescherming.
De naam van deze kweker is bekend bij de redactie. Hij wil anoniem blijven omdat hij bang is klanten kwijt te raken. In de volgende aflevering ontdek je wat daarachter steekt.
Ook zegt deze kweker: “Biologische kwekers krijgen een betere prijs voor hun product. Maar een gedeelte van die meerprijs valt weg door de lagere opbrengst per vierkante meter, het eerder afbreken van teelten in de zomer ter voorkoming van ziekten, hogere grondstofprijzen en het ten alle tijden doodstomen van de cel na een teelt, wat meer energie kost.”
Eén van de redenen dat biologische kwekers een betere prijs krijgen voor hun product dan gangbare kwekers is dat de markt voor biologische producten doorgaans een ‘echte’ markt is waar prijs wordt bepaald door vraag en aanbod. In tegenstelling tot de markt voor gangbare producten, waar het vaker de supermarkt is die de prijs voorschrijft aan haar leveranciers.
Schaalnadelen
Terug naar Joyce van den Bos van Bionext. Joyce: “Naast het feit dat biologische kwekers geen kunstmest gebruiken, gebruiken zij ook minder mest dan reguliere kwekers doen. Mest is een hulpstof voor gewassen, en minder hiervan maakt dat biologische gewassen meer moeite moeten doen om voedingsstoffen op te nemen. Hierdoor ontstaan er gewassen die tegen een stootje kunnen tijdens hevige regen of droogte. Alles bij elkaar opgeteld groeien biologische groenten iets langzamer en kost de productie ervan meer arbeid. Biologische boeren en kwekers kunnen hierdoor minder verkopen in een jaar en dus moet de prijs hoger liggen om hetzelfde inkomen over te houden.”
Tot slot zegt Joyce dat biologische boeren en kwekers niet de schaalvoordelen van hun gangbare collega’s hebben. “Als je een grote hoeveelheid producten tegelijkertijd verpakt liggen de verpakkingskosten per product lager dan wanneer je een kleine hoeveelheid producten verpakt.”
Al met al is een biologisch product bij ieder stapje in de keten duurder dan z’n gangbare tegenhanger. Wat aan het eind van de rit inderdaad een groot verschil kan maken in de prijs die je als consument betaalt.
Waardeer je mijn werk?
Doe dan een duit in het zakje van de maker ervan…
…of deel mijn zoektocht:
In de volgende aflevering:
Hoe de Nederlandse champignonsector ten onder ging (deel 1)
Ik ontdek dat biologische champignons duurder zijn met een reden. Maar daarmee is de prijs van gangbare champignons nog niet verklaard. Dus stel ik mijn vraag opnieuw maar andersom: hoe kan het dat gangbare champignons zo extreem veel goedkoper zijn dan biologische?