’s Avonds met 120.000 kippen op stok gaan, dat lijkt me nog eens een ervaring. Het is dagelijkse kost voor een pluimveehoudersechtpaar dat ik interview, ergens in het midden van ons land. Verder dan die beschrijving kom ik niet, want de boeren die ik ontmoet hebben zulke negatieve ervaringen met journalisten dat ze de media voortaan als het even kan buiten de deur houden.
Dit is de zesde aflevering van mijn zoektocht. Naar het overzicht.
In het kort
Waardering gaat niet alleen over prijs, maar ook over hoe er met je wordt omgegaan. Ik ontmoet een pluimveehoudersechtpaar dat alleen in anonimiteit met mij wil praten. Deze boer en boerin hebben zulke slechte ervaringen met de media dat ze voortaan liever buiten de schijnwerpers blijven. “De media hebben ons een paar keer flink te pakken gehad. Daar hebben we gewoon geen zin meer in.” Ik voer een gesprek over beschaamd vertrouwen en onderbetaling van niet alleen boeren, maar ook journalisten.
20.000 kippen in één ruimte, dat is wel een gezicht. De pluimveehouders waar ik op bezoek ben huisvesten er zo’n 120.000, in meerdere stallen. Het maakt prinsessen van de twee kipjes die er bij ons in de achtertuin lopen, zoveel ruimte hebben onze kippen in vergelijking met de kippen hier.
Mijn gastheer- en vrouw verkopen drie soorten eieren. Scharreleieren, Beter leven-eieren met één ster en Vrije uitloopeieren. Het woord ‘scharrelen’ doet mij denken aan kippen die vrij rondlopen, zoals die bij ons in de achtertuin. Hier is dat anders. “Scharrelen betekent dat de kippen vrij rondlopen in de stal. Maar de kippen die de scharreleieren en beter leven-eieren met één ster leggen kunnen de stal niet uit.” De kippen die vrije uitloopeieren leggen kunnen dat wel, die kunnen ook in de open lucht scharrelen.
Verreweg de meeste Nederlanders hebben meer dan genoeg te eten. De makers van dat eten echter kunnen vaak maar net aan rondkomen. Of net niet. Of helemaal niet.
Ik vind dat niet oké: eten is één van onze belangrijkste levensbehoeften en daarmee eigenlijk veel belangrijker – en waardevoller – dan veel van de dingen waar in onze samenleving geld mee wordt verdiend.
Eten zou een goed salaris moeten opleveren voor de makers ervan.
Daarom ben ik op zoek: hoe kunnen we de economie zo inrichten dat een eerlijke prijs voor de makers regel wordt?
Ik nodig je van harte uit om met me mee te zoeken, om je vragen te stellen en om je kijk te delen op een eerlijke waardering van de makers van ons eten. Bijvoorbeeld door in gesprek te gaan onder dit artikel.
Niet vanzelfsprekend
Ik sta in de stal, maar zo vanzelfsprekend om hier te komen was het niet. Wanneer ik mezelf aan de telefoon introduceer als journalist stuit ik op terughoudendheid. “De media hebben ons een paar keer flink te pakken gehad. Daar hebben we gewoon geen zin meer in.” Na lang praten en doorvragen mag ik langskomen, maar alleen als ik het gesprek anoniem versla. (De foto’s bij dit artikel heb ik dan ook maar genomen van de eieren van onze eigen kippen.)
In hun loopbaan hebben deze boer en zijn vrouw meerdere malen met de media te maken gehad. Zo brak er in 2008 brand uit op het bedrijf. “We hebben in de periode daarna weinig goede ervaringen gehad met journalisten. Als je je verhaal wilt doen ten overstaande van een journalist moet je echt talent hebben. En je zegje kunnen doen zonder blijk van emotie te geven. Kun je dat niet, dan moet je het gewoon niet doen. Dan schiet je er niets mee op, dan maak je het alleen maar erger voor jezelf en voor de hele sector. Wij zijn er niet geschikt voor gebleken, dus kunnen maar beter buiten de schijnwerpers blijven.”
“Om je verhaal goed over te kunnen brengen naar de media moet je talent hebben. En je zegje kunnen doen zonder emotie te laten zien. Als je dat niet kunt, dan kun je maar beter buiten de schijnwerpers blijven.”
Zwart schaap
Toch mag de agrarische sector van mijn gesprekspartners in het nieuws komen. “Dingen die niet goed gaan, mogen benoemd worden. Wij vervuilen ook heus. Maar het is zo makkelijk om ons weg te zetten als zwart schaap. Door de manier waarop de agrarische sector in de media komt krijgen we het gevoel dat alle vervuiling altijd maar aan de boeren te wijten valt.”
Van die brand is vandaag de dag niets meer te zien. Op het bedrijfsterrein zie ik een paar keurig onderhouden, forse stallen en midden op het terrein het woonhuis van het echtpaar waarmee ik in gesprek ben. Wat gebeurt er als je wel emotie laat zien, ben ik benieuwd.
op zoek naar de makers
Laat je je e-mailadres achter? Dan houd ik je op de hoogte van mijn zoektocht.
“Dan pakken ze je juist. Dat willen ze natuurlijk graag, dat je je van je kwetsbare kant laat zien. Maar dan wordt er ook misbruik van gemaakt. De media willen vooral vertellen wat er slecht gaat. In het eerlijke verhaal zijn ze niet geïnteresseerd, want dat verkoopt niet.”
Toch heeft de boerin ook begrip voor de praktijk van journalisten. “Ook journalisten moeten een inkomen verdienen. Als je per artikel betaald krijgt word je gedwongen om de aandacht te trekken. Anders houdt je aan het einde van de maand niets over.”
“Ook journalisten moeten een inkomen verdienen. Als je per artikel betaald krijgt word je gedwongen om de aandacht te trekken.”
Lange weg
Ze legt de vinger op de zere plek. Het is precies de worsteling die centraal staat in mijn werk. En in die van vele freelancejournalisten met mij. Als je inkomen afhangt van de hoeveelheid artikelen die je schrijft en het aantal lezers dat je bereikt, dan offer je diepgang en nuance al snel op voor snelheid en sensatie.
Zelf heb ik het daarom omgedraaid. Ik ben begonnen bij mezelf, bij mijn eigen vragen over de makers van mijn eten. Daar verzamelde ik een groep partners omheen: particulieren die mijn zoektocht maandelijks financieel en waar mogelijk met hun expertise ondersteunen. Zo kan ik onafhankelijk werken en vormen artikelen die ik aan andere media verkoop een onderdeel van maar niet mijn volledige inkomen. Toch is de weg die ik koos ook een lange: ik ben inmiddels acht jaar onderweg en groeiend naar maar nog steeds niet financieel gezond.
Eerlijke betaling
Ik geloof dat mijn journalistieke werk van waarde is voor onze samenleving: wanneer ik goed luister, doorvraag en de belangen afweeg en niet op sensatie uit ben maar mezelf afvraag: wat zit er scheef en hoe kan ik dat op een eerlijke manier aan het licht brengen? Overigens ben ik dan nog steeds mens en kan ook ik fouten maken.
Maar ik kan dit alleen als de mensen die mijn werk lezen er een eerlijke betaling tegenover zetten. En dan is het nog steeds verdrietig om boeren te ontmoeten die slachtoffer werden van een door sensatie gedreven journalistiek.
Uitblinken
Dat mijn gesprekspartners niet uitblinken in het vertellen van hun verhaal kan ik zonder meer beamen. Ik ontdek inconsistenties – delen van hun verhaal spreken andere tegen – en bel achteraf terug om écht scherp te krijgen wat ze nou precies bedoelen. Toch maakt dit hun verhaal voor mij niet minder relevant. Hun ervaringen vullen mijn zoektocht in, of ze die nu goed kunnen overbrengen of niet. Hoe dan ook spijt het me dat ze zó beschadigd zijn geraakt dat ze niet meer in de openbaarheid met me durven praten.
Het verhaal van deze pluimveehouders betekent niet dat alle journalisten alle boeren in een kwaad daglicht plaatsen. Dat journalisten daders zijn en boeren slachtoffers. Zeker omdat deze boeren niet in de openbaarheid willen treden is het enige wat ik nu kan doen: hun ervaring optekenen als één ervaring die óók iets zegt over de manier waarop we als samenleving omgaan met de mensen die werken voor ons eten.
Waardeer je mijn werk?
Doe dan een duit in het zakje van de maker ervan…
…of deel mijn zoektocht:
Beelden: Maurice van der Spek